Teknolojinin bilinen bazı avantajlarının yanı sıra ekrana fazla maruz kalan çocuklarda gelişimsel, zihinsel ve bilişsel olarak pek çok olumsuz etki görülüyor.
Günümüzde teknoloji kullanımı yetişkin bireyler olduğu kadar çocuklar için de vazgeçilmez bir hal almış durumdadır. Durdurulamayan bir hızla her gün yenilenen dijital gereçler ile çocuklar dijital dünyada, yabancı dil gelişimlerini, online derslerini, çevrimiçi oyunlarla sayısal becerilerinin gelişimini veya el- göz koordinasyonunun gelişimini sağlayabilmektedir. Bu avantajların yanı sıra fazla maruziyet yaşayan çocuklarda ise pek çok dezavantajlı durum ortaya çıkmaktadır. Uzmanlar günde 7 saatten fazla ekrana maruz kalan çocukların beyninde ölçülebilir bir deformasyon yaşandığını ileri sürüyor.
İşte Ekran Başında Olmanın En Bilinen ZararlarıUzun süre ekran başında olan çocuklarda, ekrandan yayılan mavi ışığın melatonin hormonunu azaltması sebebiyle, uykuya dalma sorunları yaşanmaktadır, ayrıca uyusalar dahi uyku süreleri az olmaktadır.Ekran başında fazla zaman geçiren çocukların fiziksel aktiviteleri azalmakta ve dolayısıyla obezite sınırına yakınlığı da artmaktadır.Ekran, çocukları etkileşimsiz bir ortam sunmaktadır, dolayısıyla konuşmadan sadece izleyen çocuklar bilişsel, dilsel ve duygusal olarak olumsuz gelişim sergilemektedirler.Hareketsiz ve uzun süreler ekran başında olan çocukların kas hareketleri, ince ve kaba motor gelişimi olumsuz ekilenmektedir. El ve göz koordinasyonu bozulmaktadır.İşbirliği içerisine girmeyen çocukların paylaşım ve sorumluluk alma becerileri gelişmemektedir. Bu çocukların ise duygusal açıdan gelişimleri riske girmektedir.Tek başına ekran başında kalan çocuklarda, dürtü kontrolü, öz düzenleme, zihinsel esneklik, diğerlerinin düşüncelerini ve duygularını anlama becerisi gibi bilişsel işlevler olumsuz yönde etkilenmektedir. Çocukların hayal güçleri, dil gelişimleri ve bilgiyi işleme yetenekleri de gelişimsel yönden geride kalabilmektedir.Peki çocuklarda yaşa göre ekran kullanımı nasıl olmalıdır?Amerikan Pediatri Akademisi, çocukların haftada ortalama 16–17 saat TV başında olduğunu belirtmiştir. Bu sebeple ebeveynlere çocuklarının kitle iletişim araçlarını( TV, Bilgisayar, tablet, mobil telefon) kullanımlarını yakın takibe almalarını önermektedir. Örneğin çocukların TV izleme süreleri 1 ila 2 saatle sınırlandırılmalı, 2 yaş altı çocukların ise hiç maruz bırakılmaması önerilmektedir. Eğer önerilen sınırlandırılmalar yapılmaz ise istenmeyen ekran bağımlılıkları oluşabilmektedir.
İçerik üreticileri ve eğitimcilere, ilgili bakanlıklara ve ebeveynlere bu konuda önemli görevler düşmektedir. Medya bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi için dijital okuryazarlık alanında verilecek eğitimlerin erken çocukluk döneminde başlanması gerekir. Bu sebeple dijital okuryazarlığın en kısa sürede zorunlu dersler arasına alınması gerekmektedir.
Ebeveynlerin de çocukları için yapabileceği pek çok şey bulunmaktadır. Ekran maruziyetlerinde ebeveynler çocukların yanında olması ve izlenen şeylerin içeriklerini beraber tartışması çocuğun kurmaca ile gerçeği anlamasına, ayırt edebilmesine fayda sağlamaktadır. Bu sebeple onlarla birlikte olmak önemlidir.
Özellikle okul öncesi dönemdeki çocukların oynadığı dijital oyunlar, izlediği çizgi filmler ebeveynler tarafından önceden incelenmeli ve yine birlikte izlenmelidir. Telefon ve tabletlere yüklü uygulamalar aileler tarafından sürekli denetlenmeli ve uygunluğu kontrol edilmelidir.
Yeşilay Genel Başkan Yardımcısı Klinik Psikolog Mehmet Dinç’in açıklamasına göre;
0-3 yaş grubu: ekranla tanışmamalı3-6 yaş arası: 30 dakikaİlköğretim çağındaki çocuklar: 45 dakika, Ortaöğretim çağındaki çocuklar: 1 saatLise çağındaki gençler: en fazla 2 saat ekran karşısında kalabilmelidir.
Kaynak:
Aksanur Gökçe, İsmail Arslan, Sema Ülgen Öz, Uğur Mete, Damla Taşcı, Duygu Yengil Taci (2021). Ankara Eğitim Araştırma Hastanesi Dergisi; 54(2) : 188-193
Prof. Dr. Sultan Ayaz Alkaya, Arş. Gör. Ayşegül Akca (2019). I. Uluslararası 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Kongresi
